Η στρατηγική και εξωτερική πολιτική της Ινδίας στον Ινδικό Ωκεανό κατά τον 21ο αιώνα

ΟΔΕΘ
12 Min Read

Γράφει ο Μιλτιάδης Παντέλιας

Η Ινδία αποτελεί μία από τις αναδυόμενες δυνάμεις του 21ου αιώνα. Ως αναδυόμενη δύναμη θεωρείται ένα κράτος που παρουσιάζει ραγδαίες μεταβολές στους συντελεστές ισχύος (πληθυσμός, οικονομία, ενέργεια), σε τέτοια επίπεδα που μπορεί να διεκδικήσει ρόλο, τόσο στην περιφέρεια του, όσο και στις διεθνείς υποθέσεις. Η Ινδία αποτελεί μια τέτοια δύναμη, κάτι το οποίο έχει διαπιστωθεί από πληθώρα επιστημόνων, έπειτα από παρατήρηση της πορείας της τις τελευταίες δεκαετίες. Η ίδια συγκεντρώνει ορισμένα πλεονεκτήματα σε σχέση τόσο με τις υπόλοιπες αναδυόμενες δυνάμεις, όσο και με τα γειτονικά της κράτη, όπως το δημοκρατικό πολίτευμα και ο μεγάλος πληθυσμός, τα οποία πρέπει να εκμεταλλευτεί προκειμένου να συνεχίσει να αποτελεί μια βασική δύναμη στο διεθνές σύστημα στο παρόν άρθρο θα γίνει μια απόπειρα ανάλυσης της στρατηγικής της Ινδίας στον Ινδικό ωκεανό.

Ξεκινώντας με τον τομέα της ενέργειας, η Ινδία έχει ανάγκη να εξασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια και να αποκτήσει δύναμη σε αυτόν τον τομέα, καθότι η Ρωσία, και η Κίνα, σε μικρότερο βαθμό, αποτελούν δύο σημαντικούς ενεργειακούς παίκτες τους οποίους θα πρέπει να ανταγωνιστεί (όσον αφορά τη Ρωσία το 70% των εξαγωγών της αφορά σε ενεργειακούς πόρους).

Επειδή η ίδια δεν είναι ενεργειακά αυτάρκης, αναζητά πηγές που θα της εξασφαλίσουν αυτή την αυτονομία. Μία από αυτές είναι ο Ινδικός Ωκεανός. Τα νερά στον Ινδικό Ωκεανό είναι πλούσια σε πετρέλαιο και ορυκτά, πράγμα που τον καθιστά ενεργειακό κέντρο. Το πετρέλαιο αυτό βρίσκεται κατά κύριο λόγο στα ανατολικά της Αφρικής κοντά σε χώρες όπως η Κένυα, η Μαδαγασκάρη και η Μοζαμβίκη. Η ανάγκη της Ινδίας και της Κίνας για ενέργεια αποτέλεσε, σύμφωνα με το άρθρο του Μάθιου Ρίχμοντ, την κινητήρια δύναμη προκειμένου να διεξαχθούν οι εξαγωγές στην περιοχή αυτή (Richmond, 2016). Βέβαια, θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι η Κίνα διαθέτει και δικά της αποθέματα πετρελαίου και η εξόρυξη αυτή θα ενισχύσει την ενεργειακή της ασφάλεια, κάτι στο οποίο η Ινδία μειονεκτεί καθώς δεν διαθέτει αποθέματα γαιανθράκων. Ακόμη, η Ινδία συνεργάζεται με τις Η.Π.Α για την εξόρυξη ενεργειακών αποθεμάτων φυσικού αερίου στον κόλπο της Βεγγάλης.

Επιπρόσθετα, η Ινδία έχει αναπτύξει ένα δικό της Σύστημα Ενεργειακών Πληροφοριών και Παρατηρητηρίου στον Ινδικό Ωκεανό, το οποίο ονομάζεται Enerdata. Η ίδρυση ενός Παρατηρητηρίου Ενέργειας στον Ινδικό Ωκεανό έχει επιτρέψει σε πέντε χώρες (Μαδαγασκάρη, Μαυρίκιος, Σεϋχέλλες, Ρεϋνιόν και Κομόρες) να συγκεντρώσουν τις ενεργειακές πολιτικές και τα δεδομένα τους, προκειμένου να παρακολουθούν καλύτερα την πρόοδό τους στην ενεργειακή απόδοση και την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Όσον αφορά στον τομέα της στρατιωτικής στρατηγικής, η Ινδία αποτελεί μία από τις σημαντικότερες ναυτικές δυνάμεις στον κόσμο. Η ίδια έχει βασικό της αντίπαλο την Κίνα, η οποία θέλει να παίξει σημαντικό ρόλο στον Ινδικό ωκεανό. Στόχος του Πεκίνου είναι η δημιουργία ναυτικών βάσεων, προκειμένου να μπορέσει να ανταγωνιστεί την Ινδία σε ναυτικές δυνάμεις (Ghosh, 2020). Η Ινδία διαθέτει βάσεις στον Ινδικό ωκεανό, εκ των οποίων οι κύριες βρίσκονται στη Βομβάη, τη Γκόα, το Καρβάρ, το Τσενάι, το Βισαχαπάτναμ, την Καλκούτα και το Πορτ Μπλερ. Ακόμη, η Κίνα προσπαθεί να αντιμετωπίσει την πειρατεία στον Κόλπο του Άντεν, ενώ μάλιστα υπάρχουν εισηγήσεις του ανώτατου κινεζικού ναυτικού για την ίδρυση μιας μόνιμης βάσης στην περιοχή για την υποστήριξη κινεζικών πλοίων. Έτσι, λοιπόν, η Ινδία πρέπει να ενισχύσει το ναυτικό της προκειμένου να διαφυλάξει την ασφάλειά της στον ωκεανό. Όπως έχει δηλώσει και ο υπουργός Άμυνας Pranab Mukherjee, το Ινδικό Ναυτικό είναι “ιδανικά προσαρμοσμένο για την προώθηση των στόχων εξωτερικής πολιτικής της Ινδίας” (Scott, 2009). Μάλιστα, όπως αναφέρεται και στην ιστοσελίδα του πολεμικού ναυτικού της Ινδίας, στόχοι του είναι η αποτροπή έναντι συγκρούσεων και καταναγκασμού, η αποφασιστική στρατιωτική νίκη σε περίπτωση πολέμου, η προστασία της εδαφικής ακεραιότητας, των πολιτών και των υπεράκτιων περιουσιακών στοιχείων της Ινδίας από τη θαλάσσια απειλή. Ο Adm Lanba, αρχηγός του πολεμικού ναυτικού της Ινδίας, είχε αναφέρει ότι η αντι-κινεζική θαλάσσια στάση της χλωρας του στον Ινδικό Ωκεανό είναι απίθανο να βρει μεγάλη υποστήριξη στη Νότια Ασία, όπου οι υποδομές και οι επενδύσεις του Πεκίνου έχουν χαιρετιστεί από τα περιφερειακά κράτη.

Η Ινδία έχει σύμμαχο σε αυτή την προσπάθεια τις ΗΠΑ, οι οποίες έχουν παίξει ρόλο στη στήριξη του Ινδικού ναυτικού καθότι έχουν συμφέροντα στον Ινδικό Ωκεανό και όχι μόνο. Η αλήθεια είναι ότι αναφέρουμε για δεύτερη φορά τις ΗΠΑ στην έρευνά μας, κάτι που δείχνει ότι η παρουσία της στον ωκεανό είναι σημαντική. Αυτό είναι προφανές αφού η ανάδυση της Κίνας είναι ένα πρόβλημα για τους Αμερικανούς, οι οποίοι θέλουν να στηρίξουν με κάθε τρόπο την Ινδία προκειμένου να αντισταθμίσουν την απειλή αυτή. Σύμφωνα με τη θεωρία διεθνών σχέσεων ονομάζεται εξισορρόπηση ισχύος και σχετίζεται με την έννοια του διλλήματος ασφαλείας, το οποίο αφορά την προσπάθεια του ισχυρού να συμμαχήσει με άλλα κράτη, προκειμένου να σταματήσει την απειλή που προκαλείται από την ανάδυση μιας δύναμης.

Όσον αφορά στον τομέα της οικονομίας, η Ινδία έχει αναπτύξει εμπορικές σχέσεις με άλλα κράτη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι εμπορικές συμφωνίες Οικονομικής Συνεργασίας μεταξύ Ινδίας και ASEAN (FTA), με τη Σιγκαπούρη, καθώς και με τη Μαλαισία. Η ανάπτυξη του εμπορίου βοηθά στη γενικότερη οικονομική ανάπτυξη της Ινδίας, κάτι που θεωρείται βασικό ειδικά για αυτό το κράτος. Αυτό ισχύει διότι η Ινδία συνορεύει με την Κίνα, η ανάδυση της οποίας έχει βασιστεί κατά κύριο λόγο στην οικονομία και δη στο εμπόριο με άλλα κράτη. Παρ΄ όλα αυτά, η Ινδία έχει αναπτύξει εμπορικές σχέσεις με την Κίνα, οι οποίες μάλιστα το 2021 αυξήθηκαν αρκετά. Οι εμπορικές και οικονομικές σχέσεις μεταξύ Ινδίας και Κίνας γνώρισαν ραγδαία ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Ο όγκος του εμπορίου μεταξύ των δύο χωρών στην αρχή του αιώνα, έτος 2000, ανερχόταν σε 3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Αντιστοίχως, το εμπόριο Κίνας-Ινδίας το 2021 υπερέβη τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια για πρώτη φορά. Όμως, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση του υπουργού εμπορίου Piyush Goyal δεν υπήρξε έκτακτη αύξηση στο εμπόριο με την Κίνα και ότι το εμπορικό έλλειμμα με τη γειτονική χώρα έχει μειωθεί στα 44 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021 από 48 δισεκατομμύρια δολάρια το 2014-15. Παράλληλα, είναι αλήθεια ότι οι δύο χώρες σκέφτονται να ορίσουν συμφωνία ελεύθερου εμπορίου κάτι που θα συσφίξει τις σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών. Παρ΄ όλα αυτά αξίζει να αναφερθεί ότι το εμπόριο της χαρακτηρίζεται ως ελλειμματικό, εν’αντίθεση με την Κίνα η οποία έχει εξαιρετικά εμπορικά πλεονάσματα καθώς και πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Η Κίνα, επιπλέον, προσπαθεί να ανταγωνιστεί την Ινδία σε επενδύσεις, το οποίο υπογραμμίζεται από το ότι το ένα τέταρτο των επενδύσεων της βρίσκονται στην Νιγηρία και την Αγκόλα. Βέβαια, θα πρέπει να καταδείξουμε ότι η Κίνα αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους επενδυτές στον κόσμο και αυτό είναι κάτι που πρέπει να το προσέξει η Ινδία. Μάλιστα το γεγονός ότι η Κίνα αποτελεί σημαντικότερο εταίρο από τις ΗΠΑ έχει κάνει τη μεγάλη δύναμη να βλέπει την Ινδία ως μία δύναμη την οποία πρέπει να προσέχει καθώς φοβάται την πιθανή συνεργασία της με την Κίνα για την αντιμετώπισή της.

Σε ότι αφορά στη διπλωματία, η Ινδία έχει επαφές με όλα τα κράτη του Ινδικού Ωκεανού. Αρχικά, έχει διπλωματικές σχέσεις με τις Μαλβίδες, οι οποίες για ένα διάστημα ήταν οξυμένες (η Ινδία ήταν από τα πρώτα κράτη που αναγνώρισαν τις Μαλβίδες ως ανεξάρτητες το 1965), καθώς και με την Ινδονησία (Mishra, 2019). Επίσης η Ινδία έχει αναπτύξει διπλωματικές σχέσεις με τις Σεϋχέλλες για ναυτικές βάσεις με σκοπό την ανάπτυξη, τη διαχείριση, τη λειτουργία και τη συντήρηση εγκαταστάσεων. Ιδιαίτερες είναι και οι σχέσεις της Ινδίας και με τη Μαυριτανία. Η τελευταία έχει αναπτύξει σημαντικές αμυντικές σχέσεις με την πρώτη και παράδειγμα αποτελεί η αστυνόμευση της ΑΟΖ της Μαυριτανίας. Ακόμη, η Ινδία όπως και οι ΗΠΑ και η Κίνα προσπαθούν να αναπτύξουν τη διπλωματία με τις Κομόρες προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση σε εγκαταστάσεις logistics στα εδάφη τους. Γενικότερα, παρατηρούμε ότι η Ινδία προσπαθεί να διατηρήσει μια καλής σχέση με μικρότερα κράτη προκειμένου να γίνει μία ισχυρή δύναμη. Εν συνεχεία, όσον αφορά μάλιστα στη Γαλλία, η ίδια με την Αυστραλία και την Ινδία έχουν υπογράψει μια τριμερή συμφωνία σε θέματα θαλάσσιας ασφάλειας, οργάνωσης των θαλάσσιων πόρων και περιβάλλον και συνεργασία σε πολυμερή φόρα. Στο παιχνίδι, λοιπόν, μπαίνει και η Αυστραλία, μία δύναμη-ήπειρος η οποία τα τελευταία χρόνια αρχίζει να αναπτύσσει τη διπλωματία της, κάτι που φαίνεται και από την υπογραφή αμυντικής συμφωνίας με τις ΗΠΑ το 2021 για την προμήθεια πυρηνικών όπλων. Το γεγονός ότι η Ινδία αποτέλεσε μία από τις χώρες με τις οποίες η Αυστραλία ξεκίνησε να κάνει το πρώτο διπλωματικό της βήμα δίνει αξία στην προσπάθεια της Ινδίας..

Η Ινδία, όπως παρατηρούμε από τα παραπάνω, αποτελεί μία αναδυόμενη δύναμη, η οποία προσπαθεί να αναπτυχθεί προκειμένου να αντιμετωπίσει τις άλλες μεγάλες δυνάμεις του διεθνούς συστήματος, την Κίνα και τις ΗΠΑ. Στον Ινδικό ωκεανό, η Ινδία χρησιμοποιεί τέσσερις βασικές στρατηγικές με τις οποίες προσπαθεί να παίξει βασικό ρόλο. Στόχος της είναι να ηγεμονεύσει σε αυτόν προκειμένου να αναδυθεί στο διεθνές σύστημα. Άρα, η ηγεμονία στην περιφέρεια είναι ο βασικός στόχος της Ινδίας. Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερός της ανταγωνιστής στον Ινδικό ωκεανό και υπερέχει πολύ παραπάνω από αυτή, κάτι που η Ινδία προσπαθεί να αντιμετωπίσει. Θα καταφέρει άραγε ποτέ η Ινδία να φτάσει την Κίνα και να μιλάμε για έναν νέο ανταγωνιστή των ΗΠΑ; Ίσως αυτό χρειάζεται αρκετά χρόνια για να γίνει και ίσως να μην γίνει και ποτέ, αν λάβουμε υπόψιν μας ότι η Κίνα μπορεί να ξεπεράσει τις ΗΠΑ σε κάποια χρόνια. Η Ινδία, όμως, όπως φαίνεται θα αποτελεί έναν σημαντικό αντίπαλο για την Κίνα η οποία στην προσπάθειά της να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ θα φοβάται την ανάδυση της Ινδίας.

Sources:ΟΔΕΘ
Share
By ΟΔΕΘ Partnership
Ο Όμιλος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Θεμάτων (ΟΔΕΘ) αποτελεί ένα σύγχρονο zero-budget think tank. Στα πλαίσια συνεργασίας, το δiεθνώς επιλέγει και μεταφέρει στους αναγνώστες του τις τελευταίες αναλύσεις από τον Όμιλο.