Γράφει ο Μάριος Ρούσσος
Ένα βασικό στοιχείο της δύναμης ενός κράτους είναι η διπλωματική του ισχύς, η οποία πηγάζει αναμφισβήτητα από τις σχέσεις του με τα λοιπά κράτη. Για την επίτευξη διεθνών στόχων, η στενή συνεργασία μεταξύ των κρατών είναι αναγκαία. Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ΛΔΚ) έχει αντιληφθεί τα ποικίλα οικονομικά, πολιτικά και διεθνή οφέλη των διπλωματικών δικτύων και γι’ αυτό το λόγο επενδύει σήμερα σε αυτά.
Για ένα μεγάλο μέρος του 20ου αιώνα, η ΛΔΚ αδιαφορούσε για τις εξελίξεις στα διεθνή ζητήματα, ενώ επικεντρωνόταν σχεδόν αποκλειστικά στην άμεση περιφέρειά της. Ωστόσο, τη δεκαετία του 1960, δώριζε μεγαλόσωμα πάντα για να αναπτύξει φιλικές σχέσεις με τα λοιπά κράτη, εγκαινιάζοντας τη λεγόμενη «διπλωματία των πάντα». Αυτή η κίνηση μπορεί να ερμηνευθεί ως μια πρώτη ένδειξη ανοίγματος προς τον υπόλοιπο κόσμο. Σήμερα, αν και η ΛΔΚ δεν δωρίζει πλέον κινέζικα πάντα, αλλά τα εκμισθώνει, ιδρύει επίσημες διπλωματικές αποστολές ανά τον κόσμο για να εμβαθύνει τις σχέσεις της με άλλα κράτη.
Πλέον, η κινεζική περιθωριοποίηση φαντάζει παρελθόν, με τη ΛΔΚ να πρωταγωνιστεί σε διεθνείς οργανισμούς λόγω του μεγάλου οικονομικού της πλούτου, αλλά και της ανάδειξής της ως η δεύτερη υπερδύναμη μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ). Οι οικονομικές σε συνάρτηση με τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις επέφεραν μια ομαλή πορεία προς την ανάδειξή της ως μια υπερδύναμη με διεθνείς αξιώσεις. Πώς, όμως, ένα κράτος απομονωμένο μέχρι πρότινος κατάφερε να αναδυθεί σε έναν παγκόσμιο παίκτη; Πέρα από την οικονομική της υπεροχή, κεντρικό ρόλο διαδραματίζει το διπλωματικό δίκτυο της χώρας για το οποίο γίνεται λόγος στην παρούσα ανάλυση.
Μετά από την Μαοϊκή περιθωριοποίηση από τα διεθνή τεκταινόμενα, παρατηρείται πως η επέκταση των ζητημάτων της εξωτερικής πολιτικής (π.χ. ΟΗΕ, ΠΟΕ, Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή) συμπίπτει χρονικά με την εξάπλωση του κινεζικού διπλωματικού δικτύου. Από την αρχή του νέου αιώνα, ανάλογη έμφαση δίνεται πλέον στα εσωτερικά ζητήματα που καλείται να αντιμετωπίσει, όπως και στο ρόλο της χώρας στα διεθνή ζητήματα. Όπως προσδιόρισε και ο κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ στην ομιλία του στον ΟΗΕ: «μεγάλη διπλωματία με κινεζικά χαρακτηριστικά» μέσα από τις πέντε αρχές ειρηνικής συνύπαρξης που προτείνει.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του αυστραλιανού Lowy Institute, το 2019, η ΛΔΚ κατέκτησε την πρώτη θέση του μεγαλύτερου διπλωματικού δικτύου, με 276 διπλωματικές αποστολές συνολικά. Αναλυτικότερα, η ΛΔΚ διαθέτει συνολικά 169 πρεσβείες, 96 προξενεία, 8 μόνιμες αντιπροσωπείες και 3 αντιπροσωπείες σε όλο τον κόσμο. Στη δεύτερη θέση ακολουθούν οι ΗΠΑ με 273 διπλωματικές αποστολές, ενώ η Γαλλία συμπληρώνει την τριάδα με 267. Στη συνέχεια, ακολουθούν η Ιαπωνία (247) και η Ρωσία (242). Λίγα χρόνια νωρίτερα, μόλις το 2016, σύμφωνα με την ίδια πηγή, την πρώτη θέση κατείχαν οι ΗΠΑ με 271 διπλωματικές αποστολές. Έπειτα, ακολουθούσε η Γαλλία με σταθερά 267, ενώ η ΛΔΚ βρισκόταν στην τρίτη θέση (263), μπροστά από τη Ρωσία (244) και την Τουρκία (225).
Μέσα σε μικρό διάστημα, η ΛΔΚ κινητοποιήθηκε για να επεκτείνει το διπλωματικό της δίκτυο, ιδρύοντας πρεσβείες και προξενεία σε στρατηγικά σημεία, μακριά από την άμεση περιφερειακή ζώνη της, σε μικρά κράτη όπως η Μπουρκίνα Φάσο, η Δομινικανή Δημοκρατία, το Ελ Σαλβαδόρ, η Γκάμπια και το Σάο Τομέ και Πρίνσιπε, κράτη τα οποία απέσυραν πρόσφατα την αναγνώριση της Ταϊβάν, υπέρ της αναγνώριση της ΛΔΚ.
Αλληλένδετη είναι η αναγνώριση της ΛΔΚ με την εξάπλωση του διπλωματικού της δικτύου. Η διαμάχη της ΛΔΚ και της Ταϊβάν για την αναγνώριση ξεκίνησε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά τη διαμάχη της εθνικιστικής κυβέρνησης και του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας. Η νίκη του δεύτερου, το 1949, ανάγκασε τους εθνικιστές να μετεγκατασταθούν στην Ταϊβάν. Σήμερα, μόνο 13 χώρες θεωρούν την Ταϊβάν ανεξάρτητο κράτος. Χώρες όπως η Λιθουανία που ίδρυσε γραφείο αντιπροσωπείας στην Ταϊβάν το 2021, έρχονται αντιμέτωπες με βαριές εμπορικές κυρώσεις, διότι η ΛΔΚ θεωρεί το νησιωτικό κράτος ως αναπόσπαστο τμήμα της. Επιχειρώντας μια μαθηματική αποτύπωση της κατάστασης, υπάρχει μια σχέση αντιστρόφως ανάλογων ποσών μεταξύ των δύο χωρών. Ενώ η αναγνώριση της Ταϊβάν ως ανεξάρτητο κράτος χάνει έδαφος, αυξάνεται αυτή της ΛΔΚ. Συνεπώς, ενώ η ΛΔΚ κατόρθωσε να αυξήσει το εύρος του διπλωματικού της δικτύου, για την Ταϊβάν σύμφωνα με τα στοιχεία του ινστιτούτου παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη υποχώρηση.
Σύμφωνα με τη θεωρία του ρεαλισμού, κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζουν τα κράτη ως παράγοντες στο διεθνές σύστημα. Οι διπλωματικές αποστολές αποτελούν το επίσημο όργανο επικοινωνίας τους. Οι πρεσβείες, τα γενικά προξενεία και οι ποικίλες αντιπροσωπείες δρουν στο πλαίσιο της επίσημης κρατικής εξωτερικής πολιτικής. Μάλιστα, επιτελούν ένα ιδιαίτερο ρόλο για τη δημόσια διπλωματία, διότι επικοινωνούν τις αξίες και τις αξιώσεις των κρατών στα άλλα κράτη. Προς υποστήριξη αυτού: « Η δημόσια διπλωματία, όταν εφαρμόζεται έξυπνα, μπορεί να ενισχύσει την επίτευξη ενός στόχου εξωτερικής πολιτικής και να καταστήσει την εξωτερική πολιτική πιο κατανοητή, ακόμη και αποδεκτή, βελτιώνοντας τη γνώση και την κατανόηση της κοινωνίας μας, των σκοπών μας και των αξιών μας». (Tuch, H.N., 1990). Μέσω αυτών των δομών, η αναδυόμενη ΛΔΚ κατόρθωσε να συνάψει εμπορικές συμφωνίες ή συμφωνίες συνεργασίας με γνώμονα το αμοιβαίο οικονομικό συμφέρον, να καταστεί ως εναλλακτικό πόλο έλξης απέναντι στις ΗΠΑ, αλλά και να επεκτείνει τα συμφέροντά της σε Ευρώπη και Αφρική με όχημα το κινεζικό όνειρο (zhongguo meng), του Προέδρου Σι Τζινπίνγκ, για παγκόσμια ευημερία. Μάλιστα, το σχέδιο One belt, One road initiative επηρεάζει άμεσα και την Ελλάδα.
Επιπλέον, η ΛΔΚ επιχειρεί να ενισχύσει τη στρατηγική της θέση στον Ειρηνικό, όπως για παράδειγμα με την πρόσφατη ανακοίνωση περιφερειακής συνεργασίας με τα Νησιά του Σολομώντα, όπου διαθέτει πρεσβεία σε αντίθεση με τις ΗΠΑ. Στόχος της είναι με την ίδρυση πρεσβειών να εντείνει την άμεση διακρατική επικοινωνία σε μια περιοχή με μεγάλη στρατηγική και αμυντική σημασία. Ταυτόχρονα, παρατηρήθηκε η εξάπλωση του δικτύου των γνωστών ινστιτούτων Κομφούκιος, αλλά και των κινεζικών μέσων ενημέρωσης, όπως το Xinhua News Agency, τα οποία υφίστανται μια φάση διεθνοποίησης με δημοσιεύσεις και οπτικοακουστικό υλικό σε οκτώ γλώσσες.
Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι οι διπλωματικές αποστολές της ΛΔΚ διαδραματίζουν ένα απαραίτητο όργανο διακρατικής συνεργασίας με στόχο να προωθηθούν μεγαλόπνοα έργα, όπως το One belt, One road initiative, ενώ παράλληλα, εργάζονται για τα κρατικά συμφέροντα σε επίπεδο διπλωματίας, ασφάλειας και εμπορίου. Αν και δεν αποτελούν πρωταρχικό στοιχείο της επιτυχίας της χώρας, συνιστούν μια απαραίτητη δομή για την πλαισίωση της εξωτερικής πολιτικής της. Η ΛΔΚ καλλιεργεί μεθοδικά τις διμερείς σχέσεις της με τα άλλα κράτη, ώστε να ενισχύσει διπλωματικά την θέση της υπέρ της Ταϊβάν, ενώ προωθεί την αμοιβαία ευημερία μέσω της συνεργασίας.
